EPILACJA LASEROWA - LASER RUBINOWY

lipiec 1999

Artur Gaczek

z Zakładu Techniki Laserowej Electric System & Laser Technology - Katowice
Kierownik zakładu : Artur Gaczek

Wstęp

     Epilacja zbędnego owłosienia jest bardzo często występującą potrzebą ze względu na walory estetyczne i niejednokrotnie zalecenia medyczne. Od wielu lat prowadzone są badania związane z opracowywaniem nowych metod usuwania owłosienia. Wynikiem owych prac jest kilka metod rozpowszechnionych obecnie na świecie, które różnią się jednak pod względem efektów i skutków ubocznych.

     Dość częstą dolegliwością okresu dojrzewania u dziewcząt jest występowanie nadmiernego owłosienie ciała w miejscach typowo "męskich". Z różnym nasileniem objawy te mogą się utrzymywać niestety i w późniejszym wieku. Stanowią one nie tylko problem natury kosmetycznej. U ich podstawy leżą częstokroć zaburzenia hormonalne. Gdy wymienionym objawom towarzyszą nieregularności cyklu miesiączkowego, można podejrzewać, że gruczoły dokrewne kobiety wydzielają zwiększoną ilość męskich hormonów płciowych, czyli androgenów (testosteron, androsteron, androstendiol
i dehydroepiandrosteron).

     W przypadku mężczyzn w większej mierze przeważają względy estetyczne związane często z pracą, uprawianym sportem lub prowadzonym życiem towarzyskim.

      W efekcie powyższe przyczyny powodują że większa część tych osób staje się pacjentami gabinetów dermatologicznych i kosmetycznych w których poddają się różnym zabiegom usuwania owłosienia.

Metody konwencjonalne ? nielaserowe

Do obecnie stosowanych metod usuwania owłosienia należą między innymi:

1. Golenie

     Jest to metoda najprostsza i najtańsza ale dająca bardzo krótkotrwały skutek. Włos golony odrasta szybciej i staje się coraz mocniejszy. Poza tym golenie w wielu przypadkach daje efekt podrażnienia skóry i może prowadzić do przewlekłych stanów zapalnych szczególnie w okolicach pachwin. Żele i pianki stosowane do golenia także mimo posiadanych atestów niejednokrotnie dają odczyn alergiczny.

2. Usuwanie mechaniczne

      Polega ono na wyrywaniu włosa z cebulki. Sposób ten jest nieco skuteczniejszy od golenia pod względem trwałości ale za to jest bardziej bolesny i nieprzyjemny dla pacjenta. Po okresie około trzech tygodni zabieg musi być powtarzany ponieważ z pozostawionej cebulki włosowej bardzo szybko wyrasta nowy włos. Metoda ta daje wiele efektów ubocznych: od niewielkiego podrażnienia skóry aż po nasilone stany zapalne. Należy pamiętać też że zabiegi tego typu są bezwzględnie przeciwwskazane w przypadku przewlekłych chorób skóry.

Do przeprowadzania powyższych zabiegów stosuje się następujące narzędzia:
a. Pęseta
b. Depilator elektryczny
c. Wosk

3. Usuwanie chemiczne

      Chemiczne usuwanie owłosienia polega na jego rozpuszczaniu za pomocą chemicznie aktywnych substancji wchodzących w reakcje z włosem i powodujących jego dezintegracje. Substancje te są dostępne w postaci żeli, pianek i kremów działają dosyć szybko (3 do 10min) i bezboleśnie, jednak preparaty te bardzo często drażnią skórę i nie zawsze nadają się do stosowania w miejscach bardzo delikatnych tj. pachy i pachwiny.

4. Usuwanie prądem elektrycznym

      Jak dotąd najbardziej radykalna metoda, lecz bolesna i długotrwała. Poddając się zabiegowi depilacji prądem elektrycznym należy się zawsze liczyć z możliwością wystąpienia powikłań. Podczas usuwania włosów prądem elektrycznym, za pomocą cieniutkiej igiełki, nawet odrobinę zbyt głębokie jej wkłucie może pozostawić drobną blizenkę. Bywa, że zniszczenie mieszka włosowego okazuje się niecałkowite i włos odrasta. Nie jest to oczywiście powikłanie, a jedynie brak skuteczności zabiegu. Po każdej depilacji może wystąpić zapalenie mieszków włosowych, objawiające się drobnymi krostkami w miejscach po usuniętych włosach. Jest to spowodowane podrażnieniem depilowanej skóry przez sam zabieg i zainfekowaniem przez bakterie. Infekcję może wprowadzić zarówno osoba depilująca, jak i poddająca się zabiegowi.

5. Usuwanie owłosienia za pomocą wiązki laserowej

        Lasery od dawna są już stosowane w kosmetyce i dermatologii jednakże w ostatnim czasie do szerokiej gamy zabiegów laserowych dołączył jeszcze jeden ? laserowa epilacja owłosienia. W dużym skrócie traktując laser jest źródłem światła monochromatycznego (mającego ściśle określoną długość fali) co pozwala na wykorzystanie zjawiska selektywnej absorpcji energii. Krótko mówiąc określone substancje wykazują zdolność absorbowania energii świetlnej tylko o określonej długości fali. Zjawisko to znalazło zastosowanie właśnie w przypadku depilacji laserowej. Wiązka laserowa wnika swobodnie w głąb skóry nie powodując jej uszkodzeń i jest dobrze absorbowana w mieszku włosowym przez melaninę. W efekcie tej absorpcji następuje wydzielenie się pewnej ilości ciepła, które powoduje destrukcję termiczną cebulki włosowej. Po takim zabiegu następuje całkowite usunięcie włosa. Fakt iż światło lasera swobodnie przenika przez skórę nie powodując jej uszkodzeń jest szczególnie istotny ponieważ minimalizuje podrażnienia i powikłania występujące po stosowaniu konwencjonalnych metod. Dodatkowo skóra jest chroniona podczas zabiegu przez specjalny system chłodząco - znieczulający umieszczony w końcówce lasera. Mimo tego u niektórych pacjentów mogą wystąpić objawy ciepła i pieczenia. Związane jest to z faktem iż u różnych pacjentów wymagane są różne dawki energii na jednostkę powierzchni a co za tym idzie, przy użyciu bardzo dużych gęstości energii pacjent będzie odczuwał ciepło a nawet pieczenie mimo działającego układu chłodzącego. Gęstości energii stosowane podczas  depilacji laserowej są uzależnione od koloru włosów, karnacji skóry i głębokości położenia cebulek włosowych. Ponieważ lasery do depilacji pracują w reżimie impulsowym dawkę energii możemy regulować nie tylko mocą lasera ale też ilością impulsów światła podanych w jeden punkt. Gęstości energii mogą się zawierać w przedziale od 20 do 80 J/cm2, ale już od około 35-40J/cm2 trzeba stosować ekspozycję wielokrotną (tzn. dzielimy dawkę energii przeznaczoną do wypromieniowania na kilka serii impulsów. Energia powyżej tej wartości skomasowana w jednym impulsie może doprowadzić do trwałych odbarwień i poparzeń dających w efekcie blizny czyli efekt estetyczny odwrotny od zamierzonego. Nie jest też możliwe jednoznaczne określenie gęstości energii której nie wolno przekraczać w jednym impulsie wiązki laserowej, jest to spowodowane faktem że skóra w różnych partiach ciała i u różnych ludzi posiada różny, niezerowy, stopień absorpcji światła laserowego a co za tym idzie różne będą krytyczne gęstości energii jednego impulsu dla różnych przypadków. W celu określenia przybliżonej wartości krytycznego progu gęstości energii należy przeprowadzić próbę polegającą na stopniowym zwiększaniu gęstości energii stosując tylko układ chłodzący, bez znieczuleń. W momencie kiedy pacjent zacznie odczuwać pieczenie  należy uznać to za gęstość krytyczną. W praktyce jest jeszcze zapas do gęstości powodującej poparzenie ale jest to już zakres gęstości energii, mogący powodować w podatnych przypadkach odbarwienia i utrzymujące się do paru dni zaczerwienienia. Niestety w pewnym procencie pacjentów (statystycznie ok. 1,5 % dla lasera Rubinowego) mogą wystąpić odbarwienia już przy niższych gęstościach energii, dlatego też nie można pacjentowi zagwarantować, ze objaw taki nie wystąpi. Odbarwienia tego typu mogą utrzymywać się nawet do kilku miesięcy.

      Skuteczność laserowej depilacji jest wysoka ok. 90% dla włosów znajdujących się w fazie wzrostu natomiast bardzo niska dla włosów znajdujących się w fazie uśpienia. W celu dokładnej depilacji zabieg musi być kilkakrotnie powtórzony na przełomie kilku tygodni tak aby każdy włos był naświetlany w fazie wzrostu, aż do całkowitego usunięcia owłosienia.

      Metodzie tej oczywiście towarzyszą efekty uboczne, są one mniej uciążliwe jak przy metodach konwencjonalnych jednak nie można o nich zapominać. Działanie wiązką laserową tak dużej gęstości mocy powoduje oprócz podrażnienia obniżenie poziomu melaniny zawartej w skórze a co za tym idzie czasową utratę odporności na promieniowanie ultrafioletowe UVA i UVB. W efekcie podczas serii zabiegów depilacyjnych skóra nie może być eksponowana na działanie promieni słonecznych i promienników zawartych w solariach. W  wypadku naświetlania skóry promieniowaniem UV może dojść do uszkodzeń genetycznych w komórkach skóry (spowodowanych przez promieniowanie ultrafioletowe) a co za tym idzie do powstania zmian nowotworowych. Drugą cechą uboczną lasera jest silne działanie biostymulacyjne, a więc przyspieszające procesy życiowe i rozwojowe w tkankach. Jeżeli więc skóra poddawana terapii zawiera zmiany zwyrodnieniowe może dojść do przyspieszenia ich rozwoju i rozprzestrzenienia się. Analogicznie przypadek może wystąpić kiedy terapia laserowa była przeprowadzona po działaniu promieni UV, może wtedy dojść do biostymulacji niewidocznych jeszcze gołym okiem zmian (jeżeli takowe powstały podczas ekspozycji na promieniowanie UV). Z tych i innych względów przed laserową terapią jest konieczna diagnoza lekarza posiadającego przeszkolenie w zakresie integracji promieniowania laserowego z tkankami, pomoże to uniknąć niepotrzebnych powikłań. Sam zabieg laserem może być wykonywany przez personel posiadający przeszkolenie z zakresu obsługi systemu laserowego (wskazane jest przynajmniej średnie wykształcenie medyczne) ale ściśle według receptury lekarza który diagnozował dany przypadek.

Do zabiegów depilacyjnych są obecnie stosowane cztery rodzaje laserów:

1. Laser rubinowy

Generuje wiązkę laserową o długości fali 694 [nm] (kolor czerwony), praca impulsowa,
Czas trwania impulsów w zależności od producenta od 0,5 ? 22 [ms]
Częstotliwość 0,5-2 [Hz]

Niektóre wersje posiadają opcję pracy z tzw. Q-Switch?em, daje to możliwość generowania impulsów o czasie trwania rzędu kilkunastu [ns], co umożliwia usuwanie tatuaży

2. Laser aleksandrytowy

Generuje wiązkę o długości fali 755 [nm] (podczerwień), praca impulsowa,
Czas trwania impulsów w zależności od producenta  2-40 [ms]
Częstotliwość 1-5 [Hz]

3. Laser neodymowy

Generuje wiązkę o długości fali 1064 [nm] (podczerwień), praca impulsowa,
Czas trwania impulsów w zależności od producenta  2-50 [ms]
Częstotliwość 1-6 [Hz]

Niektóre wersje posiadają opcję pracy z tzw. Q-Switch?em, daje to możliwość generowania impulsów o czasie trwania rzędu kilkunastu ns, co umożliwia usuwanie tatuaży

4. Laser diodowy

Generuje wiązkę o długości fali od 800 do 960 [nm] (podczerwień), w zależności od modelu
Czas trwania impulsów w zależności od producenta  10-100 [ms]
Częstotliwość 1-5 [Hz]

     Wiele gabinetów świadczących usługi laserowe przechwala się że ich akurat laser jest "Najnowocześniejszy na Świecie", "Najlepszy",  "Jedyny w Polsce", "Najbezpieczniejszy", "Najskuteczniejszy", "Najszybszy",  itp., hasła niczym z okresu propagandy sukcesu. Tak naprawdę wszystkie te laser były już znane i wytwarzane w latach siedemdziesiątych minionego wieku, z tą jedynie różnicą, że miały inne parametry i służyły do innych zastosowań. W okresie ostatnich dziesięciu lat znaleziono dla tych laserów nowe zastosowanie czyli epilację laserową i na podstawie badań i doświadczeń określono najdogodniejsze parametry tych urządzeń. Tak więc nowości o których tak dumnie mówią właściciele gabinetów ograniczają się jedynie do rozwiązań technicznych, parametrów i różnych gadżetów, które mają za zadanie uczynić laser bardziej atrakcyjnym. W rzeczywistości powinno się przede wszystkim porównywać parametry zabiegowe lasera tj.: energia całkowita impulsu, długość fali, częstotliwość powtarzania, moc średnia oraz intensywność chłodzenia tkanki. Jeżeli dany laser posiada dobre parametry i faktycznie są one zachowane to data produkcji ma tu drugorzędne znaczenie.

Co należy porównać wybierając laser do zabiegów epilacji

Moc średnia lasera - jest iloczynem energii całkowitej impulsu i częstotliwości ich powtarzania, wyraża się ją w watach [W]. Energia pojedynczego impulsu jest bardzo istotna, ponieważ od niej zależy wielkość uzyskanej plamki przy zachowaniu skuteczności zabiegu. Energia impulsu razy ilość powtórzeń impulsu na sekundę (częstotliwość) równa się mocy średniej, czyli szybkości wykonywania zabiegu. Parametr podawany jako gęstość energii [J/cm2] nie ma wpływu na szybkość wykonywania zabiegu ( przy ekstremalnie różnych mocach średnich lasera, można za pomocą odpowiedniego układu optycznego osiągnąć tą samą gęstość mocy). Jeżeli są podawane w danej ofercie atrakcyjnie wysokie gęstości energii to trzeba sprawdzić czy przy ustawieniu takiej gęstości mamy odpowiednią wielkość plamki i częstotliwość powtarzania.

Układ chłodzenia tkanki - musi być wysoko wydajny. Bez takiego układu nawet przy stosowaniu lasera z dużą mocą średnią nie będzie można wykorzystać tej mocy, ponieważ grozić to będzie dużym obrzękiem termicznym a nawet poparzeniem. Moc układu chłodzącego powinna być około 20 [W] od średniej mocy wyjściowej lasera i zapewniać osiąganie temperatury końcówki ok. 30C.

Czas trwania impulsu - jest bardzo istotny, ponieważ wpływa na skuteczność zabiegu. Dobry laser powinien mieć tzw. długi impuls z możliwością jego regulacji w zakresie od 5 - 50 [ms]. Z czasu relaksacji termicznej tkanki wynika, że stosowanie dłuższych impulsów pojedynczych nie podnosi istotnie efektywności zabiegu. Najnowsze osiągnięcia w tej kwestii to impuls wielokrotny dopasowany do czasu relaksacji termicznej tkanki. Daje on możliwość użycia większych energii z jednoczesną redukcją obrzęku termicznego. Krótkie czasy impulsów rzędu pojedynczych milisekund lub poniżej gwałtownie obniżają dopuszczalne gęstości energii. Duże gęstości energii stosowane z bardzo krótkimi czasami mogą doprowadzić do mechanicznych i termicznych uszkodzeń naskórka i tkanek podskórnych. Efektem w tym przypadku będzie duży ból i ślady w postaci czerwonych kropek na skórze, natomiast nie ma pewności że uszkodzeniu ulegną też elementy tkanki, które chcemy zniszczyć.

Długość fali lasera - określa jaki element tkanki będzie absorbował energię lasera. Do usuwania owłosienia stosuje się dwie grupy laserów: lasery oddziaływujące na melaninę np. laser rubinowy i alexandrytowy oraz lasery oddziaływujące na hemoglobinę np. laser neodymowy. Melanina która występuje w wierzchnich warstwach skóry o ciemnej karnacji lub skóry opalonej, uniemożliwia w tych przypadkach stosowanie laserów z pierwszej grupy. Z tego powodu, w ostatnim czasie stał się bardzo popularny laser neodymowy oddziaływujący na hemoglobinę.

Zapotrzebowanie na rynku i warunki finansowe

   Zapotrzebowanie na polskim rynku jak i zakres zastosowań dotyczący  laserów do depilacji owłosienia są bardzo duże. Wiele przypadków w których występują schorzenia dermatologiczne w ogóle nie ma szans na tego typu zabiegi metodą konwencjonalną a zabiegi wykonywane nielicznymi obecnie laserami są drogie i większość ludności na nie nie stać. Obecność przynajmniej kilku gabinetów (posiadających tego typu laser) na średniej wielkości miasto radykalnie zmieniła by stan rzeczy. Niestety lasery oferowane aktualnie przez producentów są bardzo drogie i ekonomia prowadzenia gabinetu nie zawsze pozwala zainteresowanym lekarzom na zakup takiego sprzętu. Należy pozostać w nadziei, że w miarę upływu czasu laser ten będzie się rozpowszechniał na rynku i jego cena ulegnie obniżeniu.