TAJEMNICE FOTO-EPILACJI

maj 2009

Artur Gaczek

z Zakładu Techniki Laserowej Electric System & Laser Technology - Katowice
Kierownik zakładu : Artur Gaczek

Wydany przez: NOWOCZESNA KLINIKA - Maj 2009

Czym jest foto ? epilacja

     W celu wyjaśnienia tego pojęcia musimy najpierw wiedzieć, czym różni się epilacja od depilacji. Depilacja jest to częściowe usunięcie włosa, najczęściej mechaniczne. Zabieg ten pozostawia pod powierzchnią skóry elementy powodujące ponowny wzrost włosa w tym samym mieszku włosowym. Epilacja to zabieg powodujący całkowite usunięcie wszystkich elementów włosa zarówno na powierzchni skóry jak i w skórze właściwej. Foto-epilacją nazywamy zabieg usuwania owłosienia, wykorzystujący energię światła i bazujący na zjawisku tzw. selektywnej fototermolizy. Co takiego oznacza to, na pozór skomplikowane określenie można wywnioskować już ze słów składowych. Selektywna fototermoliza oznacza selektywną destrukcję termiczną tkanek za pomocą ciepła wytworzonego na wskutek przyjęcia odpowiednio dużej energii świetlnej. Oczywiście selektywność jest tu elementem kluczowym sukcesu, czyli skutecznej epilacji przy minimalnych skutkach ubocznych. Selektywność ta uzyskiwana jest przez odpowiednie dobranie długości fali światła(długość fali światła to inaczej jego kolor) do absorpcji chromoforów zawartych w tkankach. Chromofory są to substancje składowe komórek, które wykazują zwiększoną absorpcję (pochłanialność) światła dla określonej długości fali. Przy zabiegach foto epilacji głównie wykorzystuje się melaninę lub hemoglobinę, jako czynnik absorbujący promieniowanie świetlne. Długość fali promieniowania laserowego lub światła IPL jest tak dobrana, żeby ciepło wytwarzało się tylko tam gdzie znajduje się melanina lub hemoglobina. Dzięki temu pozostałe składniki tkanek ulegają tylko niewielkiemu rozgrzaniu (takiemu, które nie powoduje trwałych ich uszkodzeń). Bez względu na to czy użyjemy lasera epilacyjnego czy urządzenia typu IPL, zasada działania będzie taka sama, ale niestety efekty już nie koniecznie będą identyczne. Ponieważ, podstawą w tej dziedzinie usuwania włosów jest zjawisko selektywności fototermolizy, lasery zdecydowanie przewyższają tu wszelkiego rodzaju urządzenia typu IPL. Przyczyną tego jest fakt, iż promieniowanie laserowe jest monochromatyczne (posiada tylko jedną długość fali) i dzięki temu selektywność fototermolizy jest na wysokim poziomie. We wszystkich typach urządzeń IPL wykorzystywana jest, jako źródło światła, lampa xenonowa, zaopatrzona w odpowiednie filtry zawężające zakres długości fal. Niestety wadą tych urządzeń jest to, że świecą one wieloma długościami fal (zazwyczaj cały zakres widma od 640 do 950 nm) i przez to rozgrzewają wiele innych składników tkanek przy okazji. W wyniku tego dopuszczalne bezpieczne gęstości energii są niższe niż przy laserach a przez to ich skuteczność również jest niższa. Praktycznie z powodzeniem można uznać, iż urządzenia typu IPL służą głównie do redukcji owłosienia a nie do jego całkowitego usunięcia. Określenie redukcja oznacza tu, że skutecznie usuniemy urządzeniem IPL tylko ciemne włosy z płytko-osadzonymi cebulkami na jasnej skórze. Jasne włosy lub ciemna skóra są przeciwwskazaniami do stosowania urządzeń typu IPL. Oczywiście, urządzenia IPL mają też swoje zalety, takie jak duża powierzchnia robocza kryształu, zapewniająca szybką pracę na dużych powierzchniach skóry oraz efektywne chłodzenie kontaktowe, zwiększające komfort i bezpieczeństwo zabiegu. Dodatkową zaletą urządzeń IPL jest ich wielofunkcyjność (usuwanie włosów, fotoodmładzanie, redukcja niewielkich zmian naczyniowych i pigmentowych oraz terapia PDT w schorzeniach trądzikowych). Niestety, jak wiele innych urządzeń do ?wszystkiego?, IPL?e w poszczególnych dyscyplinach nie mają zbyt wysokich osiągów.  Lasery, dzięki swojej monochromatyczności pozostają do dziś niedoścignione dla innych źródeł światła.

Jakie lasery będą gwarancją skutecznego zabiegu

     Lasery stosowane obecnie w zabiegach epilacji to głównie lasery neodymowe Nd:YAG, alexandrytowe oraz diodowe. Ze względu na stosowane długości fal, promieniowanie tych laserów wchodzi na różną głębokość i absorbowane jest głównie przez melaninę a w przypadku lasera neodymowego także przez hemoglobinę. Lasery aleksandrytowe z najkrótszą długością fali (755nm) oddziaływają praktycznie tylko na melaninę. Niestety melanina zawarta jest nie tylko w mieszku włosowym, ale także jest elementem pigmentującym skórę. Z tej przyczyny wysokie fototypy skóry (opalenizna lub ciemna karnacja) zdecydowanie utrudniają zastosowanie tego lasera. Także problemem podczas stosowania tego lasera jest brak pigmentacji włosa. W takim przypadku brakuje czynnika absorbującego promieniowanie laserowe i zabieg staje się nieskuteczny. Następnym laserem pod względem długości fali jest laser diodowy. Generalnie zasada działania jest podobna jak przy laserze aleksandrytowym, czyli głównym czynnikiem absorbującym promieniowanie jest melanina. Jednakże przy długości fali laserów diodowych (zazwyczaj 800-810nm) absorpcja melaniny jest nieco niższa a penetracja tej długości fali obejmuje też trochę głębiej położone obszary. Właściwości te powodują, że pigmentacja skóry ma w tym przypadku nieco mniejsze znaczenie, ale za to stosowane gęstości energii są tu dużo większe, co istotnie podnosi bolesność zabiegu. Mimo swoich wad oba powyższe lasery przyjęły się na polskim rynku, jako tzw. złoty standard i z powodzeniem można uznać, iż prawidłowo przeprowadzone tymi laserami zabiegi dają zadowalający efekt. Trzecim przedstawicielem tej grupy laserów jest laser neodymowy o długości fali 1064nm. Jest to najdłuższa fala stosowana do zabiegów epilacyjnych i jednocześnie fala najgłębiej wnikająca. Lasery te nie są jeszcze bardzo rozpowszechnione, ponieważ stosunkowo niedawno została wprowadzona ich wersja posiadająca tzw. długi impuls (Long Pulse). Poprzednie wersje tych laserów wyposażone w krótki impuls, nie dawały niestety zadowalających efektów. Krótki impuls ograniczał wartość energii wyjściowej a to w połączeniu z małą absorpcją w melaninie zdecydowanie obniżało skuteczność zabiegu. Obecnie produkowane lasery neodymowe, wyposażone są w tzw. długi impuls, ale niestety należą do najdroższych laserów epilacyjnych na rynku. Ich wysoka cena podyktowana jest nie tylko zastosowanymi nowinkami technicznymi, ale także wysoką skutecznością. Istnieje, więc duże prawdopodobieństwo, iż mimo wysokiej ceny, te właśnie lasery staną się tzw. złotym standardem ?jutra epilacji?. Do głównych zalet lasera neodymowego należy niewątpliwie jego głęboka penetracja i oddziaływanie także na hemoglobinę. Jak wiadomo lasery alexandrytowe i diodowe (zwane także melaninowymi) w celu zniszczenia brodawki włosowej muszą naświetlić włos w fazie wzrostu zwanej anagenem. Wtedy to, brodawka włosowa znajduje się w bezpośrednim kontakcie z dolną partią włosa i kiedy zawarta tam melanina absorbuje energię światła, zniszczeniu ulega także brodawka włosowa. Naświetlenie laserami melaninowymi, włosa znajdującego się w innej fazie niż anagen powoduje tylko spalenie samego włosa zostawiając najczęściej brodawkę w stanie zdolności do wytworzenia nowego włosa. Wyższość laserów neodymowych (zwanych także hemoglobinowymi) polega na tym, iż ich promieniowanie wnika na tyle głęboko żeby oprócz destrukcji zawartości mieszka włosowego dokonać także fototermolizy naczyń krwionośnych, z których korzysta brodawka włosowa. W efekcie takiego działania mamy możliwość wyeliminowania brodawki włosowej w każdej fazie cyklu wzrostu włosa. Także włosy pozbawione pigmentacji mogą być istotnie redukowane za pomocą tego lasera. Oczywiście podczas zabiegu włos bez pigmentacji nie zostanie spalony ani jego cebulka nie zostanie uszkodzona, jednakże odcięcie brodawki włosowej od naczyń krwionośnych spowoduje, iż nowy cykl wzrostu w tym mieszku włosowym już nie nastąpi. Nie bez znaczenia pozostaje także możliwość przeprowadzania zabiegów epilacji przy wyższych fototypach skóry (pacjenci z ciemną karnacją lub opaleni). W tym przypadku zmniejszona absorpcja w melaninie działa na korzyść i melanina pigmentująca skórę nie stanowi przeszkody do wykonania zabiegu (oczywiście szósty fototyp zawsze pozostaje problematyczny). Generalnie, laserami neodymowymi można pracować w dwóch trybach: melaninowym i hemoglobinowym. W trybie melaninowym laser nastawiony jest na mniejszą gęstość energii i działa na melaninę zawartą w mieszku włosowym oddziaływając skutecznie jedynie na włosy w fazie anagenu (analogicznie jak lasery melaninowe). W trybie hemoglobinowym gęstości energii są wyższe i koagulacji ulega system naczyń odpowiedzialny za prawidłową pracę brodawek włosowych. Tryb hemoglobinowy jest oczywiście bardzie agresywny i wymaga od operatora wysokiej precyzji (nie chcemy przecież unicestwić wszystkich naczyń zawartych w skórze), ale w niektórych kategoriach włosów jest niezastąpiony. Ze względu na tą cechę, te lasery neodymowe, które posiadają odpowiednio dużą energię wyjściową można z powodzeniem stosować także do zabiegów zamykania naczyń o średnicach ok. 0,5 - 2 mm.

Czy gadżety i dodatki mają znaczenie

Chłodzenie tkanek

     Podstawą skutecznych, bezpiecznych i komfortowych zabiegów jest nie tylko rodzaj użytego lasera. Do podstawowego wyposażenia lasera epilacyjnego należy system chłodzenia tkanki, bez którego praktycznie wykonywanie zabiegów jest niemożliwe. Rozróżnia się tu dwa główne sposoby chłodzenia tkanki: kontaktowy i nawiewowy. Sposób kontaktowy jest zdecydowanie efektywniejszy i bezpieczniejszy. Po pierwsze nie musimy używać ujemnych temperatur (ujemne temperatury czynnika chłodzącego są konieczne przy powietrzu i innych gazach ze względu na ich niewielką pojemność cieplną) i dzięki temu eliminujemy zagrożenie odmrożeń, po których mogą zostać ślady. Po drugie, sposób kontaktowy zapewnia bardzo szybkie odprowadzanie ciepła ze względu na niską rezystancję termiczną szafirowej końcówki kontaktowej. Dodatkowo dzięki zastosowaniu żelu, skóra ma kontakt optyczny z końcówką szafirową i dzięki temu minimalizowane są straty promieniowania na wskutek odbicia od powierzchni skóry. Należy przy tym pamiętać, iż żel sam w sobie nie chłodzi, jest tylko czynnikiem polepszającym kontakt termiczny między skórą a końcówką szafirową. Podczas pracy końcówką kontaktową, żelu powinno być tylko tyle, żeby pomiędzy skórą a końcówką nie było powietrza (ok. 0,1 ? 0,2mm). Gruba warstwa żelu oddala końcówkę szafirową i pogarsza przez to kontakt termiczny. Tego typu końcówki chłodzące, wyposażone w element szafirowy, który jednocześnie przewodzi światło do tkanki i ciepło od tkanki, można spotkać we większości laserów diodowych i we wszystkich urządzeniach typu IPL. Nawiewowy sposób chłodzenia stosowany jest tam gdzie z różnych względów, producent lasera nie przewidział celowo chłodzenia kontaktowego. Typowym przykładem jest zastosowanie skanera do naświetlania dużych obszarów, co praktycznie eliminuje możliwość użycia chłodzenia kontaktowego. Główną wadą chłodzenia nawiewowego jest brak kontroli nad rzeczywistą temperaturą tkanki. Ze względu na niską pojemność cieplną powietrza i innych używanych gazów, stosowane są temperatury schodzące daleko poniżej 00C, żeby w ten sposób zapewnić wystarczającą wydajność. Jednakże, jeżeli zatrzymamy na chwilę strumień w tym samym miejscu, temperatura skóry zacznie niebezpiecznie spadać i może osiągnąć wartości ujemne. Czym to może się skończyć wszyscy wiemy i na pewno pacjent by sobie tego nie życzył. Na ile, jest to nie bezpieczny sposób chłodzenia można sprawdzić w domowych warunkach za pomocą suszarki do włosów. Jeżeli podczas nawiewu ciepłego powietrza z suszarki, przemiatamy strumieniem większy obszar skóry to czujemy tylko ciepło, wystarczy jednak zatrzymać suszarkę na kilka sekund w jednym miejscu żeby się oparzyć. W chłodzeniu nawiewowym sytuacja jest taka sama tylko temperatury spadają a nie rosną. Szczególną uwagę należy zwrócić podczas pracy z takim systemem chłodzenia w pobliżu gałek ocznych i uszu, tam niebezpieczeństwo jest największe. Niestety większość laserów aleksandrytowych i neodymowych przeznaczona jest do pracy w asyście chłodzenia nawiewowego z powodu stosowania skanerów.

Skanujące końcówki robocze

     Skaner na wyposażeniu lasera epilacyjnego nie jest zbytecznym gadżetem. Wszyscy, którym przyszło przeprowadzić zabieg epilacji dużych fragmentów ciała (plecy, nogi) wiedzą jak męczące jest wykonywanie tego zabiegu punkt po punkcie. Równie ważnymi elementami zabiegu jest precyzyjne układanie plamek z lekkim pokrywaniem się oraz układanie ich nie po kolei (kolejne strzały lasera są zawsze od siebie oddalone, żeby skóra mogła oddać ciepło do tkanek sąsiednich). Tu trzeba sobie jasno powiedzieć, że ręka nawet najbardziej wprawionego operatora nie jest w stanie dorównać komputerowo sterowanemu skanerowi. Po pierwsze, ręką zawsze będziemy układać plamki jedna po drugiej obok siebie, ponieważ inaczej nie zapamiętamy gdzie były miejsca naświetlone a gdzie jeszcze nienaświetlone. Po drugie, po godzinie pracy dokładność ręcznego układania plamek i koncentracja będą na już na niskim poziomie. W takiej sytuacji nie jest trudno o pozostawienie nienaświetlonych obszarów lub o podwójne naświetlenie tego samego punktu, co może skutkować poparzeniem. Od tych niedogodności uwolni nas skaner, który precyzyjnie i szybko naświetli duży obszar skóry. Skaner jest niczym innym jak zestawem dwóch komputerowo sterowanych luster, które mogą skierować wiązkę lasera w dowolny punkt płaszczyzny. Standardowo w większości skanerów można precyzyjnie ustawić pole naświetlania i jego kształt oraz stopień pokrywania się plamek (tzw. overlaping). Po wprowadzeniu nastaw przykładamy skaner wraz z końcówką chłodzącą do skóry, uruchamiamy urządzenie i w kilkanaście sekund mamy opracowany obszar o rozmiarach od kilkunastu do kilkudziesięciu cm2.

Impuls sekwencyjny

     Praktycznie wszystkie obecnie produkowane lasery i IPL?e są wyposażone w tzw. impuls sekwencyjny. Istota tego rodzaju impulsu polega na tym, iż składa się on z szeregu krótszych impulsów oddzielonych od siebie przerwami. Czasy trwania impulsów składowych i przerw między nimi są dobrane specjalnie do czasu relaksacji termicznej skóry i cebulki włosowej. W efekcie takiego naświetlania osiągamy największą różnicę temperatur pomiędzy mieszkiem włosowym a otaczającą go skórą (skóra chłodna ? mieszek gorący). Jest to bardzo ważne zarówno z punktu widzenia bezpieczeństwa (maleje ryzyko oparzeń skóry) jak i z punktu widzenia komfortu pacjenta (im chłodniejsza skóra tym mniejsze dolegliwości bólowe podczas zabiegu).

Jak wybrać laser lub IPL i o co zapytać dostawcę

     Zakupienie tego rodzaju sprzętu jest decyzją strategiczną dla właściciela gabinetu lub kliniki, ponieważ wiąże się z bardzo dużym wydatkiem i z dopasowaniem cech urządzenia do profilu świadczonych usług. Pomyłka lub niedopasowanie zakresu zastosowań praktycznie nie wchodzi w grę, ponieważ źle wybrany sprzęt o cenie kilkuset tysięcy złotych, może doprowadzić przedsięwzięcie do upadłości. Podstawą jest dokładne przemyślenie zakresu świadczonych usług. Jeżeli gabinet ma zajmować się głównie profesjonalnym usuwaniem owłosienia to posiadany sprzęt musi zapewnić pełne spectrum aplikacji z tej grupy zabiegów. W takiej sytuacji głównym sprzętem epilacyjnym powinien być laser o w miarę dobrych parametrach i uzupełniająco IPL wyposażony w źródło prądu RF (prąd o częstotliwości fal radiowych).  Przy tak dobranym sprzęcie, dobry laser zapewni nam możliwość skutecznego usuwania najszerszej grupy różnych rodzajów włosów a IPL przejmie pacjentów z włosami łatwymi do usunięcia (ciemne włosy, jasna karnacja). Poza tym, jeżeli urządzenia będą w oddzielnych pomieszczeniach, gabinet będzie mógł obsługiwać jednocześnie dwóch pacjentów. IPL powinien mieć na wyposażeniu źródło prądu RF, ponieważ rozwiązanie to zwiększa skuteczność oraz bezpieczeństwo przeprowadzanych zabiegów. Prąd RF powoduje wstępne podgrzanie żądanych obszarów skóry i w efekcie możemy zmniejszyć energię światła przy zachowaniu dobrego poziomu skuteczności.

Jakie parametry lasera są istotne

     Wstępnego wyboru lasera, czyli pod względem długości fali, należy dokonać na podstawie analizy potrzeb gabinetu, przekroju potencjalnej klienteli i przewidywanego profilu zabiegów. Przy ocenie parametrów sprzętu powinniśmy zwrócić uwagę przede wszystkim na to, jakie gęstości energii są dostępne, przy jakich wielkościach plamek roboczych. Parametry lasera ogólnie uznawane za dobre powinny być następujące:

Lasery alexandrytowe

• Maksymalna gęstość energii: niemniejsza niż 30J/cm2 dla plamki nie mniejszej niż 10mm średnicy i dla częstotliwości powtarzania impulsów nie mniejszej niż 1,2Hz
• Zakres regulacji gęstości energii: nie mniejszy niż 10-40J/cm2
• Zakres regulacji średnicy plamki: nie mniejszy niż 6-14 mm
• Zakres regulacji częstotliwości: 1-5 Hz
• Wskazana końcówka robocza o zmiennej średnicy plamki oraz końcówka skanująca.

Lasery neodymowe

• Maksymalna gęstość energii: niemniejsza niż 45J/cm2 dla plamki nie mniejszej niż 10mm średnicy i dla częstotliwości powtarzania impulsów nie mniejszej niż 1,2Hz
• Zakres regulacji gęstości energii: nie mniejszy niż 10-80J/cm2
• Zakres regulacji średnicy plamki: nie mniejszy niż 6-14 mm
• Zakres regulacji częstotliwości: 1-5 Hz
• Wskazana końcówka robocza o zmiennej średnicy plamki oraz końcówka skanująca.

Lasery diodowe

• Maksymalna gęstość energii: niemniejsza niż 50J/cm2 dla czasu impulsu nie większego niż 50ms dla częstotliwości powtarzania impulsów nie mniejszej niż 1Hz
• Zakres regulacji gęstości energii: nie mniejszy niż 10-100J/cm2
• Zakres regulacji czasu impulsu: nie mniejszy niż 20-200ms
• Rozmiar plamki: nie mniejszy niż 9x9mm
• Zakres regulacji częstotliwości: 1-2 Hz
• Obowiązkowa końcówka robocza z chłodzeniem kontaktowym typu TEC (Thermo Electric Cooler)
• Wskazana opcja dodatkowa z prądem RF wstępnie podgrzewającym tkankę.

     Oczywiście topowe lasery będące w aktualnej ofercie dostawców będą posiadały lepsze parametry niż wyżej przytoczone. Jednakże, laser spełniający powyższe wymagania będzie uznany za bardzo dobry. Do przygotowania niniejszej listy parametrów wykorzystano między innymi, jako wzorce parametry laserów LightSheer oraz Arion, które od lat uznawane są za złoty standard w epilacji laserowej.

     Wiele gabinetów świadczących usługi laserowe reklamuje się, że akurat ich laser jest "Najnowocześniejszy na Świecie", "Najlepszy?, ?Jedyny w Polsce", "Najbezpieczniejszy", "Najskuteczniejszy", "Najszybszy?, itp., hasła niczym z okresu propagandy sukcesu. Nie wspomnę już o takich kuriozach jak nazywanie IPL?a laserem lub lepszą alternatywą lasera, co świadczy o wyjątkowej ignorancji właściciela gabinetu. Używając tego typu haseł reklamowych możemy się jedynie narazić się na śmieszność. Tak naprawdę obecny, potencjalny klient gabinetu epilacyjnego jest zazwyczaj osobą ze średnim lub wyższym wykształceniem i przed podjęciem decyzji o poddaniu się epilacji laserowej skrupulatnie zapoznał się z informacjami dostępnymi w Internecie. Na tego typu klientów reklama hasłowa typu ?jestem najlepszy, bo tak twierdzę? nie działa a czasem wręcz działa odwrotnie. Poza tym nawet najlepszy laser nie wykona zabiegu za nas. Podstawą skutecznych i bezpiecznych zabiegów jest zawsze wiedza i doświadczenie lekarza a sprzęt jest tylko narzędziem w jego rękach. Tak naprawdę, wszystkie lasery używane obecnie do zabiegów epilacji były już znane i wytwarzane w latach osiemdziesiątych minionego wieku, z tą jedynie różnicą, że miały inne parametry i służyły do innych zastosowań. Ze względu na gwałtowny rozwój medycyny estetycznej znaleziono dla tych laserów nowe zastosowanie, czyli epilację laserową. Na podstawie wielu badań i doświadczeń określono najdogodniejsze parametry wiązki laserowej przydatnej do celów epilacji. Następnie, wynalezione dużo wcześniej lasery zmodyfikowano w taki sposób, żeby spełniały te wymagania. Tak, więc nowości, o których tak dumnie mówią producenci a za nimi powtarzają właściciele gabinetów, ograniczają się jedynie do rozwiązań technicznych, parametrów wiązki i różnych gadżetów, które mają za zadanie podnieść walory użytkowe urządzenia. W rzeczywistości powinno się przede wszystkim porównywać parametry zabiegowe lasera, tak jak pokazano to w tabeli zawierającej zestawienie laserów epilacyjnych. Jeżeli dany laser posiada dobre parametry i faktycznie są one zachowane to w rękach doświadczonego lekarza zawsze będzie stanowił skuteczne narzędzie do epilacji.